Specyfiką wykonywania zawodu lekarza jest konieczność przestrzegania dwóch systemów norm – zarówno nakazów i zakazów o charakterze prawnym, jak również tych wynikających z etyki zawodowej. Etykę zawodową można określić jako pewną doktrynę moralną, dokonującą systematyzacji ocen i norm moralnych związanych z wykonywaniem określonego zawodu.

Przyjmuje się, że reguły i zasady etyki zawodowej powinny mieć na celu nie tylko ukształtowanie hierarchii wartości, respektowanej przez daną grupę zawodową, ale także wypełnianie funkcji regulującej przez wprowadzanie zasad moralnych i deontologicznych kształtujących pożądane postępowanie członków określonej grupy zawodowej, a nadto realizowanie funkcji kontrolnej, umożliwiającej ocenę postępowania przy wykonywaniu określonego zawodu. Problemy etyki zawodowej uwidaczniają się szczególnie w tych wolnych zawodach, przy wykonywaniu których należy mieć na uwadze dobra postrzegane społecznie jako szczególnie cenne i warte ochrony.

Jakkolwiek  naruszenie norm etycznym z reguły nie powoduje zinstytucjonalizowanej reakcji, to w przypadku lekarzy nieprzestrzeganie norm etycznych zostało jednak zabezpieczone konkretnymi sankcjami. W myśl bowiem art. 53 ustawy o izbach lekarskiej naruszenie zasad etyki lekarskiej oraz przepisów związanych z wykonywaniem zawodu lekarza stanowi tzw. przewinienie zawodowe, za które lekarz podlega odpowiedzialności zawodowej przed sądem dyscyplinarnym.

Wspomniany sąd może orzec wiele rodzajów kar, określonych w art. 87 ustawy o izbach lekarskich (począwszy od upomnienia, a na pozbawieniu prawa wykonywania zawodu skończywszy). Wprowadzenie sankcji quasi-karnych za naruszenie zasad etyki zawodowej wymagało określenia tych zasad. Ustawodawca uprawnił więc samorząd lekarski do wydania aktu zawierającego zbiór tych norm. Kompetencje do skodyfikowania zasad etyki lekarskiej zostały przyznane Krajowemu Zjazdowi Lekarzy. W dniu 14 grudnia 1991 roku Nadzwyczajny II Krajowy Zjazd Izb Lekarskich, jako „najwyższa władza samorządu lekarskiego”, uchwalił Kodeks Etyki Lekarskiej (KEL).

 KEL jest aktem, którego regulacja powinna być przestrzegana przez lekarzy. Choć nie stanowi źródła prawa powszechnego, został jednak inkorporowany do systemu prawa w oparciu o ustawowe uprawnienie udzielone Krajowemu Zjazdowi Lekarzy do określenia norm etycznych.

Przestrzeganie norm etyki zawodowej jest uwzględniane przez sądy powszechne, w szczególności w kontekście odpowiedzialności lekarza za popełnienie błędu medycznego. Wynika to z tego, że normy te wytyczają sferę legalności działań lekarskich.

W prawomocnym wyroku z dnia 1 sierpnia 2014 roku  sygn. akt VIII Ka 61/14 Sąd Okręgowy w Białymstoku podkreślił, że przyrzeczenie lekarskie zawarte we wstępie do Kodeksu Etyki Lekarskiej określa podstawowy, fundamentalny zakres obowiązków każdego wykonującego zawód lekarza.

Z kolei Sąd Apelacyjny w Poznaniu – w wyroku z dnia 26 listopada 2009 roku sygn. akt I ACa 653/09  – za bezprawny uznał zabieg, który został wykonany niezgodnie z aktualną wiedzą medyczną, ale również, który godzi w normy etyczne.  „Niewłaściwe dokonanie zabiegu lekarskiego jest zawsze bezprawne. W zasadzie lekarz, który działa zgodnie z zasadami medycyny oraz w celu wyleczenia pacjenta postępuje zgodnie z prawem i nie powinien się obawiać odpowiedzialności. Bezprawny jest bowiem tylko zabieg wykraczający poza zasady wiedzy i etyki lekarskiej„.

Reasumując należy uznać, że choć normy etyczne skodyfikowane w KEL nie stanowią źródła prawa powszechnego, to pośrednio wchodzą do systemu prawa. Potwierdza to współczesne orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, który dokonał kontroli zgodności art. 52 ust. 2 KEL z Konstytucją (wyrok TK z dnia 23 kwietnia 2008 roku, sygn. akt SK 16/07).

Otagowane jako: KEL, kodeks etyki lekarskiej