Witold H. stanął pod zarzutem tego, że w dniu 6 września 2001 roku, będąc zatrudnionym w szpitalu wojewódzkim na stanowisku asystenta oddziału chirurgicznego, bez uprzedniej zgody pacjenta Henryka M., wykonał zabieg operacyjny przepukliny pachwinowej prawostronnej, pomimo iż pacjent ten nie wymagał wówczas niezwłocznej pomocy lekarskiej. Nie było wskazań do natychmiastowej operacji, jako że nie występowało bezpośrednie zagrożenie dla życia i zdrowia pokrzywdzonego. Czyn ten został zakwalifikowany przez prokuratora w akcie oskarżenia jako przestępstwo określone w art. 192 § 1 Kodeksu karnego.
Wyrokiem z dnia 13 czerwca 2006 roku, wydanym po ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Rejonowy w J. uniewinnił Witolda H. od powyższego zarzutu. Sąd Rejonowy przyjął, jako podstawę swojego orzeczenia, ustalenie odmienne niż to, które tkwiło u postaw oskarżenia, że konieczność operowania prawostronnej przepukliny ujawniła się podczas zabiegu, co doprowadziło Sąd do przekonania o niewyczerpaniu znamion zarzucanego oskarżonemu przestępstwa. Sąd Rejonowy przeszedł do porządku dziennego nad kwestią zgody pacjenta na zabieg prawostronnej przepukliny, choć ustalił, że zgoda taka nie została wyrażona. Wyrok ten zaskarżyli prokurator i pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego Henryka M.
Sąd Okręgowy w J., wyrokiem z dnia 25 października 2005 roku, zaskarżony wyrok utrzymał w mocy. W uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy przyznał rację pełnomocnikowi oskarżyciela posiłkowego, co do niespełnienia w przedmiotowej sprawie wymagań wynikających z art. 35 ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty, który jasno określa, w jakiej sytuacji i po spełnieniu jakich warunków, wolno lekarzowi zmienić zakres zabiegu bez zgody pacjenta. Jednocześnie jednak Sąd Okręgowy przyjął, że oskarżony działał w anormalnej sytuacji motywacyjnej, stojąc przed koniecznością wyboru pomiędzy poszanowaniem autonomii pacjenta a koniecznością ratowania jego życia i zdrowia. Doprowadziło to Sąd Okręgowy do zastosowania konstrukcji stanu wyższej konieczności i przyjęcia, że zachowanie Zbigniewa H. nie było bezprawne. Niezależnie od powyższego Sąd Okręgowy wskazał, że nawet w razie przyjęcia bezprawności działania oskarżonego, w realiach rozpoznawanej sprawy brak byłoby podstaw do przypisania mu winy. Kasację od prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego wywiódł pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego.
Sąd Najwyższy uchylając zaskarżony wyrok oraz utrzymany nim w mocy wyrok Sądu Rejonowego w J. i przekazując sprawę do ponownego rozpoznania stwierdził, że lekarz Witold H. nie przedsięwziął wymaganych prawem kroków, które mogłyby uwolnić go od odpowiedzialności za rozszerzenie zakresu zabiegu chirurgicznego bez zgody pacjenta. Przywołując poglądy doktryny Sąd argumentował, że prawo nie dopuszcza powoływania się na stan wyższej konieczności na gruncie przeciwstawienia prawa pacjenta do samostanowienia konieczności ratowania jego życia i zdrowia, przy czym wyklucza się zarówno powołanie się na art. 26 § 1 k.k., jak na art. 26 § 5 k.k. Jeśli bowiem lekarz, nie mogąc uzyskać zgody pacjenta na dokonanie zabiegu, albo na rozszerzenie jego zakresu, spełni wszystkie warunki wymagane przez art. 35 ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty, zwolniony jest od odpowiedzialności karnej za przestępstwo określone w art. 192 § 1 k.k. W konsekwencji Sąd Najwyższy przyjął, że nie jest dopuszczalne uwolnienie lekarza od odpowiedzialności za zmianę zakresu zabiegu operacyjnego bez zgody pacjenta, na podstawie art. 26 § 1 lub § 5 k.k., pomimo niespełnienia warunków określonych w art. 35 ust. 1 i 2 ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty, albowiem oznaczałoby to zignorowanie, mających charakter gwarancyjny, ograniczeń wynikających z tego przepisu (wyrok SN z dnia 28 listopada 2007 roku sygn. akt V KK 81/07).
Jak wiadomo lekarz zobowiązany jest respektować prawo pacjenta do uzewnętrznienia zgody, a ponadto związany jest treścią woli wyrażonej przez pacjenta. W piśmiennictwie uznaje się, że nie jest możliwe uwolnienie lekarza od odpowiedzialności karnej za naruszenie prawa pacjenta do samostanowienia w oparciu o kontratyp stanu wyższej konieczności. Wyjątek w tej kwestii przewiduje ustawa o zawodzie lekarza stanowiąc, że lekarz ma prawo, bez uzyskania zgody pacjenta, zmienić zakres zabiegu, metody leczenia lub diagnostyki w sytuacji, gdy w trakcie zabiegu operacyjnego albo stosowania metody leczniczej lub diagnostycznej wystąpią okoliczności, które mogą narazić pacjenta na niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu lub ciężkiego rozstroju zdrowia, a jednocześnie lekarz nie ma możliwości niezwłocznego uzyskania zgody od pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego. W opisanym przypadku lekarz powinien zasięgnąć, o ile to możliwe, opinii drugiego lekarza, w miarę możliwości tej samej specjalności. O zaistniałej sytuacji lekarz informuje pacjenta, jego przedstawiciela ustawowego, opiekuna faktycznego oraz dokonuje stosownego wpisu w dokumentacji medycznej.
{ 0 komentarze… dodaj teraz swój }